Nozdrzec

Duża wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie brzozowskim, w gminie Nozdrzec, Pogórze Dynowskie. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego. Miejscowość jest siedzibą gminy Nozdrzec.

Szerokość geograficzna 4946\'24.5''N

Długość geograficzna 2212\'32.5''E

Historia

Nozdrzec, zwany dawniej Nieczujów, istniał w XV w., po raz pierwszy wzmiankowany w 1436 r. Przy sporze Małgorzaty z Dynowa a Mikołajem Kmitą - kasztelanem przemyskim - wymieniony jest jako jedna z wielu wsi należących do dóbr dynowskich. Nozdrzec odnotowano w 1436 r. jako własność rodziny Rzeszowskich. W dokumencie źródłowym z 1448 r występuje jako osada na prawie niemieckim. Po raz pierwszy mamy informację o sołtysie Nabrzuchu z Nozdrzca.

Potem jako właściciele figurują Tarnowscy, założyciele parafii rzymskokatolickiej (przed 1548 r.), którzy sprzedali wieś Nieczujom Wapowskim. W drugiej połowie XVI w. właścicielką była Katarzyna Wapowska, a po nie jej syn Jan Stanisław Wapowski. A po jego śmierci w 1632 r. Nozdrzec przejął syn Karol Wapowski, który w 1644 r. sprzedał okoliczne dobra Olbrachtowi Grochowskiemu. W połowie XVI w. właścicielem był też Stanisław Stadnicki, który zniszczył dokumenty parafialne, a kościół przekształcił w zbór protestancki.

Prawdopodobnie w tym miejscu, gdzie pałac, istniał dwór obronny, który został zniszczony przez Rakoczego około 16 marca 1657 r. Gdy w ziemi sanockiej wybuchła wojna polsko-austriacka , na jej czele stanął gen. Ksawery Franciszek Krasicki, były oficer kościuszkowski, a zorganizowanym na terenach przyległych do Dynowa, oddziałom dowodził dziedzic Nozdrzca, Tadeusz Prek. Władzę administracyjno-polityczną pełnił Józef Parys. Dawna zabudowa wsi budynek przysłupowy z 1855, obecnie własność skansenu w Sanoku.

Pałac w Nozdrzcu wybudowany został z inicjatywy Ludwika Skrzyńskiego według projektu Aleksandra Fredry, w 1843 roku. W czasie I wojny światowej 15 listopada 1915 roku Nozdrzec wraz z dworem Skrzyńskich został spalony przez wojska rosyjskie. Potem około 1920 roku przebudowany z niewielkimi zmianami. 30 marca 1921 roku przez Nozdrzec przejeżdżał premier - Wincenty Witos.

W czasie II wojny światowej w 1940 r. powstała tu Placówka ZWZAK Nozdrzec -Wesoła obejmująca Hłudno licząca 50 osób, dowodzona przez por. Kazimierza Chrzana ps. Józef,i Franciszka Dudka ps. Dąb wraz z Kapelanem ks. Stanisławem Buczkiem i mjr. ks. Jana Haligowskiego ps. Jaś, Cichy, i wchodząca w skład II Batalionu Brzozowskiego dow. przez ppor.Józefa Florczaka. 25 maja 1943 r. zorganizowano atak 50 osobowego oddziału pod dow. Józefa Maciołka - Komendanta AK Rzeszów na niemieckie siły policyjne w Pałacu w Nozdrzcu, które opuściły wkrótce ten teren. Po wojnie pałac odbudowała KHS.


Pierwszy kościół w Nozdrzcu był drewniany, a obok niego istniał cmentarz. Nowy kościół został zbudowany z kamienia i cegły w formie krzyża łacińskiegow stylu renesansowo-barokowym w 1746 r. przez proboszcza ks. Jana Banieckiego . Kościół był konsekrowany pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa i Męczennika w 1806 r. przez biskupa przemyskiego Antoniego Dąb - Gołaszewskiego.

Związani z Nozdrzcem

• Franciszek Ksawery Prek - ur. 1801 r. w Nozdrzcu, w rodzinie szambelana Stanisława Augusta Poniatowskiego- głuchoniemy malarz i pamiętnikarz galicyjski. Jego imię nosi Szkoła Podstawowa w Sielcu k. Sędziszowa Małopolskiego.
• kapitan Stanisław Prek z Nozdrzca, uczestnik wojen napoleońskich, brat pamiętnikarza Ksawerego Preka.
• Hr. Konstanty Bukowski h.Ossoria ur. w 1836 r. w Nozdrzcu, kapitan w 700-osobowym korpusie powstańczym gen. Antoniego Jeziorańskiego, walczył pod Kobylanką 1 maja1863 r., gdzie stoczył zwycięską bitwę z oddziałami rosyjskimi w okolicach Józefowa. Pracował w organizacji powstańczej we Lwowie i Samborze.
• Wincenty Chmurowicz uczestnik w powstania węgierskiego i styczniowego w 1863 r. - pochowany na cmentarzu w Nozdrzcu.
• Kapitan hr. Józef Skrzyński dowódca jazdy kujawskiej z Nozdrzca poległ 9 lipca 1863 r. bitwie pod Rogowem.
• Hr. Ludwik Skrzyński,z Nozdrzca pracował w organizacji powstańczej w Galicji.
• Lubomir Zaręba Skrzyński z Nozdrzca służył w oddziale J. Wysockiego i brał udział w wyprawie na Radziwiłłów.
   

Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Nozdrzec