Wysowa-Zdrój (do 2003 r. Wysowa ) – wieś uzdrowiskowa w południowej Polsce, w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Uście Gorlickie. Położona w dolinie Ropy niedaleko Uścia Gorlickiego. Miejscowość znana jest z leczniczych wód mineralnych.
W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie nowosądeckim.
Około 700 stałych mieszkańców. Miejscowość stanowi największą bazę turystyczną w zachodnich partiach Beskidu Niskiego. Osada została założona w 2. połowie XIV wieku na prawie magdeburskim.
W parku zdrojowym znajdują się ogólnodostępne ujęcia wód mineralnych (solanki) Aleksandra, Józef I oraz płatne i dostępne w nowej pijalni wód (zob. Pijalnia Wód Mineralnych w Wysowej-Zdroju): Henryk, Franciszek, Józef II, Słone i Anna. Z miejscowej rozlewni pochodzi woda mineralna Wysowianka i wody lecznicze Franciszek, Henryk i Józef.
Położenie
Wysowa-Zdrój położona jest w południowo-zachodniej, najwyższej części Beskidu Niskiego. Według Kondrackiego jest to prowincja Karpaty Zachodnie, podprowincja Zewnętrzne Karpaty Zachodnie, makroregion Beskidy Środkowe, mezoregion Beskid Niski. Miejscowość położona jest nad rzeką Ropą, której źródła znajdują się na terenie wsi. Zagospodarowana część Wysowej znajduje się w dolinie, z trzech stron ograniczonej wzniesieniami górskimi.
Wysowa położona jest w strefie klimatów górskich oraz strefie wysokiego odsetka lasów. Południowa część wsi położona w strefie wododziałowej Karpat.
Powierzchnia wsi wynosi ok. 20 km², co stanowi ok. 7% gminy Uście Gorlickie.
Wsie, otaczające Wysową, to od zachodu Izby i Ropki, od południa Blechnarka i słowackie Cigeľka ,Vyšny Tvarožec i Stebnická Huta, od wschodu Regietów i od północy Hańczowa. 10 km na północ znajduje się miejscowość gminna Uście Gorlickie.
Wody podziemne i mineralne
Wody występujące w rejonie Wysowej zaliczane są do drugiej strefy hydrochemicznej karpackich prowincji wód mineralnych. Wydajność ujęć wynosi od 0,06 m³/h do 9,0 m³/h, a głębokość waha się od 6 do 100 m.
Wody mineralne należą do szczaw alkalicznych nasyconych wolnym dwutlenkiem węgla (szczawy wodorowęglanowo-chlorkowo-sodowe), o dużej różnorodności pierwiastków śladowych. Eksploatowanych jest 11 źródeł o mineralizacji ogólnej od 600 mg/dm³ do 25 000 mg/dm³.
Źródła mineralne: Anna, Aleksandra, Bronisław, Franciszek, Henryk, Józef I, Józef II, Słone oraz W-12, W-15, W-16, W-19, W-20
Sport, rekreacja i turystyka
Główne obszary i cele spacerów turystów stanowi Park Zdrojowy położony w centrum wsi, malownicza Dolina Łopacińskiego położona na przestrzeni 2 km na wschód od centrum, Huta Wysowska – zachodnia część Wysowej oraz wzniesienia Wysoty, a także szlakiem spacerowym oraz na górę Jawor, z prawosławną cerkwią łemkowską Opieki Matki Bożej i stanowiącą miejsce święte dla miejscowej ludności.
Dobrze rozwinięta turystyka konna na szlakach konnych Wysowa – Dolina Łopacińskiego – Hańczowa (długość 5,2 km), oraz Izby – Bieliczna – Przełęcz Pułaskiego (długość 4 km).
W uzdrowisku jest możliwość aktywnego wypoczynku: tenis ziemny, w zimie narciarstwo oraz nauka jazdy na nartach w szkółce. W parku zdrojowym znajduje się kryty basen rekreacyjny.
Do lat 90. we wschodniej części wsi (nad potokiem Medwidek) znajdowała się studencka baza namiotowa SKPB Rzeszów (przeniesiona później do Huty Wysowskiej, w 2006 zlikwidowana).
Szlaki piesze
żółty Wysowa – Blechnarka – Przełęcz Wysowska (610 m n.p.m.) – Przełęcz Regetowska (646 m n.p.m.) – Regietów
niebieski - Ropki – Huta Wysowska – Wysowa – Przełęcz Regetowska (646 m n.p.m.) – Jaworzyna Konieczniańska (881 m n.p.m.) – Konieczna
zielony - Lackowa (997 m n.p.m.) – Ostry Wierch (938 m n.p.m.) – Wysowa – Kozie Żebro (847 m n.p.m.) – Skwirtne (Szlak im. Wincentego Pola)
od drogi do Blechnarki do cmentarza nr 50 na Wysocie (szlak cmentarny)
Szlaki rowerowe
szlak czarny – 27,5 km (9 km – drogi asfaltowe, pozostałe – drogi leśne i gruntowe), czas przejazdu ok. 4 godz.: Wysowa kościół – przełęcz Hutniańska – Ropki – przełęcz Lipka – Czertyżne - Izby – Bieliczna – przełęcz Perehyba - Ropki – Hańczowa – Wysowa-Zdrój
szlak żółty – 26,5 km (9,8 km – drogi asfaltowe, pozostałe – drogi leśne i gruntowe): Wysowa cerkiew – Hańczowa – Skwirtne – Regietów Niżny – Regietów Wyżny – przełęcz (między Obicem a Jaworzynką) – Blechnarka – Wysowa-Zdrój
szlak czerwony (głównie droga asfaltowa): Przełęcz Wysowska (610 m n.p.m.) – Blechnarka – Wysowa-Zdrój – Hańczowa – Śnietnica – Brunary
Zabytki
Kościół parafialny
Prawosławna (dawniej greckokatolicka) cerkiew pw. św. Michała, drewniana, dwudzielna (dawniej trójdzielna) z 1779, typu zachodniołemkowskiego. Siedziba miejscowej parafii.
Kościół pw. Wniebowzięcia NMP wybudowany w latach 1935-1938 według projektu prof. Zdzisława Mączeńskiego, jednonawowy, konstrukcji zrębowo-słupowej, oszalowany, zaprojektowany w tradycji dawnego budownictwa regionalnego. Wieża o konstrukcji słupowo-ramowej z pozorną izbicą, zwieńczona ślepą latarnią z kopułką. Nawę i prezbiterium nakrywa dach wielopołaciowy z wieloboczną sygnaturką. Po bokach nawy podcienia. Wnętrze nakryte jest częściowo stropem płaskim, a częściowo pozornym sklepieniem kolebkowym.
Cerkiew prawosławna pod wezwaniem Opieki Matki Bożej z 1929 wzniesiona na górze Jawor w miejscu objawienia Matki Boskiej. Świątynia należy do parafii w Wysowej-Zdroju.
Stary Dom Zdrojowy z początku XX w., dziś hotel i kawiarnia.
Cmentarz z I wojny światowej (nr 50) na górze Wysota, proj. D. Jurkovič, pochowani: 10 Austriaków i 50 Rosjan.
Źródło: Wikipedia.org
|
