Stary Łupków – osada leśna w południowo-wschodniej Polsce, dawna wieś, położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Komańcza. Leży u stóp przełęczy Łupkowskiej. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.
Historia
Wieś została założona w 1526 na prawie wołoskim przez braci Olechnę i Iwaśka ze Szczawnego, tereny te prawdopodobnie były już wówczas zamieszkane.
Przez osadę w 1619 r. przechodzili lisowczycy. 20 listopada 1619 r. lisowczycy, pod dowództwem Walentego Rogawskiego (w sile 10 tysięcy), nie prowadząc taborów, nie musieli szukać dogodnego przejścia przez góry i wybrali nie strzeżoną przez wojska Jerzego I Rakoczego Przełęcz Łupkowską i dzięki temu przeszli na tyły jego wojska i zaskoczyli, lekceważących ich, Węgrów. 21 listopada doszło do zwycięskiej dla lisowczyków bitwy pod Zavadą.
Do roku 1772 wieś leżała w województwie ruskim, ziemia sanocka. Od 1772 Łupków należał do cyrkułu leskiego, a następnie sanockiego w Galicji.
W Powstaniu Krakowskim 22 lutego 1846 r. od Przełęczy Łupkowskiej, z okolic Kalnicy i Leska, miał atakować Sanok Jerzy Bułharyna, dowodzący siłami miejscowymi i słowackimi. Po kilku potyczkach przy dojściu do Zahutynia i nie mając wsparcia, od północy, wycofał się na Węgry.
W połowie 1872 roku zbudowano trasę kolejową pod nazwą Pierwsza Węgiersko-Galicyjska Kolej Żelazna, która połączyła – poprzez Przełęcz Łupkowską – ówczesną Galicję z Węgrami, a docelowo Budapeszt ze Lwowem. Pod Przełęczą wybudowano tunel o długości 416 m. Po zbudowaniu kolei, w sąsiedztwie Łupkowa powstała osada kolejarska, nazwana obecnie Nowy Łupków. W czasie I wojny światowej w 1915 roku doszło do uszkodzenia tunelu przy wycofywaniu się wojsk austro-węgierskich. Od listopada 1918 do stycznia 1919 istniała tu Republika Komańczańska. W czasie II wojny światowej tunel kolejowy był dwa razy uszkodzony - 1 września 1939 r. Wojsko Polskie uniemożliwiło wykorzystanie tunelu przez najeżdżającą armię niemiecką. Przełęcz tę Niemcy przekroczyli dopiero 12 września 1939 r.
W czasie wycofywania się przed Armią Czerwoną w 1944 r. tunel zaminowali Niemcy i po raz kolejny wysadzono w powietrze.
W latach międzywojennych wieś zaczęła się rozwijać jako letnisko i zimowisko oraz powstało schronisko turystyczne. Wiosną 1946 tereny te były obszarem walk z UPA. 25 marca 1946 siły UPA zaatakowały strażnicę WOP i posterunek straży kolejowej w Łupkowie; atak odparto, lecz następnie wojska wraz z polską ludnością przeszły na stronę słowacką wobec braku możliwości dalszej obrony[1]. Wieś obecnie nie istnieje, pozostał głównie budynek stacji kolejowej.
Parafia łacińska w Bukowsku do 1947. Sołectwo sąsiaduje ze słowackim historycznym regionem Zemplín.
Transport
Znajduje się tutaj stacja kolejowa w Łupkowie oraz od lat 80. XX wieku studenckie schronisko turystyczne. Do roku 1914 przez tunel w Łupkowie prowadziła linia kolejowa oraz przejście graniczne Galicji i Królestwa Węgier.
Źródło:http://pl.wikipedia.org/wiki/Stary_%C5%81upk%C3%B3w
|
