Sokoliki Górskie – nieistniejąca po polskiej stronie granicy z Ukrainą wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie bieszczadzkim, w gminie Lutowiska, po obu stronach rzeki San na obszarze Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Po ukraińskiej stronie Sanu pozostała osada z przystankiem kolejowym Sokoliki (linia kolejowa Lwów-Użhorod) i kilkoma domami administracyjnie należącymi do wsi Niżnyj Turiw.
Do 1934 roku odrębna gmina jednostkowa, a w latach 1934-1945 gromada w zbiorowej gminie Tarnawa Niżna, należącej do powiatu turczańskiego w woj. lwowskim (do 1931 woj. stanisławowskie). W latach 1945-51 w obrębie powiatu leskiego w woj. rzeszowskim, w 1952-72 powiatu ustrzyckiego, a w 1972-75 powiatu bieszczadzkiego w tymże województwie (1952-54 i od 1973 w gminie Lutowiska (Szewczenko)). W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.
Historia
Wieś była lokowana w dwóch etapach około roku 1556, co potwierdza dokument o podziale majątku po Barbarze Herburt, (córce Jana Herbuta właściciela ziem leskich), żonie Piotra Kmity - (1477-1553), marszałka wielkiego koronnego, wojewody krakowskiego. Zapisano wtedy, że część wsi jest zwolniona z podatków.
Właścicielami wsi Sokoliki była patriotyczna rodzina Dybowskich . W 1848 roku dwór był punktem przerzutowym dla ochotników, którzy wędrowali z Galicji na Węgry do powstania.
W 1863 r. w powstaniu styczniowym, córki Dybowskiego - Olimpia Dybowska i Wanda Dybowska, prowadziły działalność patriotyczną, nie tylko w Sokolikach, ale także we Lwowie, kwestując na potrzeby powstania, a także organizując pomoc dla rannych powstańców i prowadząc tu działalność oświatową. Wanda Dybowska (1842-1915), mimo że zakochany był w niej jako we lwowskiej gimnazjalistce, klaudynce, poeta powstaniec styczniowy Mieczysław Romanowski (1833-1863), wzięła ślub także z powstańcem i znanym polskim przemysłowcem por. Franciszkiem Longchamps de Bérier (ur. 1840 - zm. 1914), (synem Bogusława Longchamps de Bérier (1808-1888) powstańca 1831 roku), który przejął tu majątek żony i osiadł w 1864, po powstaniu styczniowym. Potem majątek w Sokolikach dziedziczyli jego synowie i wnukowie. Groby tych patriotycznych rodzin znajdują się na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie w kwaterze powstańców listopadowych, zwanej kwaterą "Żelaznej Kompanii".
Pod koniec XIX wieku w Sokolikach prowadził badania etnograficzne Izydor Kopernicki. Powstała sieć kolejek wąskotorowych w dolinie Górnego Sanu, a także w dolinie potoku Wołosaty i Terebowiec. Od roku 1905 przez miejscowość prowadzi linia kolejowa łączącą Użhorod z Samborem, znajduje się tu stacja kolejowa Sokoliki. W 1921 wieś liczyła jeszcze 1421 mieszkańców (w tym 65% grekokatolików). W latach 30. ubiegłego wieku stała się modnym letniskiem. Korzystne położenie komunikacyjne (linia kolejowa Lwów-Użhorod przez Przełęcz Użocką) umożliwiło rozwój lokalnego przemysłu drzewnego.Budowa kolei normalnotorowych i wąskotorowych, spowodowały rozkwit miejscowości. Sokoliki stały się centrum przemysłu drzewnego, to właśnie tu przeładowywano drewno na normalną kolej i wysyłano na Węgry i dalej. Sokoliki Górskie stały się punktem końcowym bieszczadzkich kolejek leśnych z dolin Wołosatego i Terebowca.
Do roku 1939 we wsi znajdował się dwór, którego właścicielem był Henryk Rubinstein. II wojna światowa (a szczególnie jej koniec) doprowadziła do całkowitej zagłady miejscowości i wysiedleń mieszkańców po obu stronach Sanu.
Po II wojnie światowej - w 1945 roku i w czerwcu 1946 roku - ukraińskich mieszkańców wywieziono do ZSRR. Dzisiejsze Sokoliki to tylko popadająca w ruinę, opuszczona cerkiew pw. św. Wielkiego Męczennika Dymitra, służąca przez wiele lat pogranicznikom ZSRR jako stajnia i magazyn. W odległości ok. 2 km od centrum dawnej wsi znajdują się zabudowania stacji kolejowej i kilka domów.
Demografia
W 1921 Sokoliki Górskie zamieszkiwało 1421 osób (w 248 domach mieszkalnych):
926 wyznania greckokatolickiego
244 wyznania mojżeszowego
247 wyznania rzymskokatolickiego
Źródło: wikipedia.org
|
